Στα Ζαγοροχώρια η αρχιτεκτονική των κτισμάτων είναι πιστή μίμηση της φύσης από τον άνθρωπο.
Τα εντυπωσιακά πέτρινα σπίτια, τα γραφικά λιθόστρωτα καλντερίμια και τα τοξωτά γεφύρια, είναι κάποια μόνο από τα εκπληκτικά δείγματα της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής.Κυρίαρχο υλικό κατασκευής είναι η πέτρα, η οποία έχει μικρές διαφορές στις χρωματικές αποχρώσεις της από περιοχή σε περιοχή, αλλά και το ξύλο. Οι εξωτερικοί τοίχοι είναι πάντα λιτοί, χωρίς διακόσμηση ενώ οι πέτρινοι όγκοι, που απαρτίζουν το σπίτι, είναι αυστηροί και απόλυτα γεωμετρικοί.
Όλα τα Ζαγορίσια σπίτια αποτελούνται από το κυρίως κτίσμα, τα βοηθητικά κτίσματα και την αυλή που περιστοιχίζεται από ψηλό πέτρινο μαντρότοιχο. Η προσπέλαση στην αυλή γίνεται από ξύλινη αυλόπορτα σκεπαστή με δίρριχτη ή τετράριχτη στέγη και μπάρες ασφαλείας στην εσωτερική πλευρά. Στον αυλόγυρο μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει την τέχνη της ξερολιθιάς από τους τοπικούς μάστορες.
Χαρακτηριστικό είναι έξω από την αυλόπορτα ένα πέτρινο πεζούλι ή και δύο (δεξιά και αριστερά της) τον λεγόμενο "σφα", εκεί που ξεκουράζονταν ή περνούσαν τον χρόνο τους κουβεντιάζοντας οι νοικοκυρές μιας εποχής που χάθηκε.
Σε αυτές τις αυλόπορτες είναι αφιερωμένη η ανάρτηση αυτή.
Στην Ελάτη ορισμένες αυλόπορτες στέκουν όρθιες ακόμα, μάρτυρες μιας ζωής που δεν υπάρχει πια. Έμειναν μόνες αυτές να θυμίζουν την εγκατάλειψη και την ερήμωση των σπιτιών κυρίως μετά την καταστροφή του χωριού από τους Γερμανούς τον Ιούλιο του 1943.
Άλλες πάλι παλιές μα γυαλισμένες και περιποιημένες περικλείουν ακόμα και σήμερα τη ζωή που δίνουν οι οικογένειες στα σπίτια τους. Είναι όμως κι εκείνες οι καινούργιες που φρόντισαν να μοιάζουν ολόιδιες με τις παλιές και που δείχνουν ότι ο τόπος κατοικείται πια κι από νέες οικογένειες που γύρισαν, ή που εγκαταστάθηκαν γιατί αγάπησαν το χωριό, έχτισαν καινούργια σπίτια και επένδυσαν φροντίδα και κόπο σε αυτή την όμορφη πλαγιά του Μιτσικελίου.
https://www.decobook.gr/
