Μπορεί, άραγε, ένα τοπίο να ατενίζει κατευθείαν την ψυχή του ανθρώπου; Για εμάς, τους Ελατιώτες και τις Ελατιώτισσες, σίγουρα μπορεί, επειδή το μικρό ορεινό χωριό μας είναι αυτό το διαχρονικό τοπίο του δικού μας πράσινου και καστανού του δάσους, του δικού μας κόκκινου της άγριας αμβροσίας, του δικού μας πέτρινου γκρι της εστίας και της πίστης, του δικού μας κρυστάλλου της βουνίσιας ψυχής, του δικού μας ουράνιου τόξου της ιστορίας, του πολιτισμού, των ανθρώπων μας.
Ναι, Τοπίο! Όχι απλά ένας τόπος γεωγραφικός αλλά “η βαθύτερη εκείνη δύναμη που πάντα ένωνε με έναν απίστευτα σαγηνευτικό τρόπο τα μικρά με τα σπουδαία, τα καίρια με τα ασήμαντα” (Ελύτης). Τον τρόπο που οι πατεράδες μας και οι παππούδες μας σφυρηλάτησαν, οι μανάδες μας και οι γιαγιάδες μας κέντησαν...
Κάπως έτσι, λοιπόν, και εμείς μάθαμε να βιώνουμε την καθημερινότητά μας στο αμφιθέατρο του Ζαγορίου, της “γης πίσω από το βουνό”∙ έτσι μας κόβεται ακόμα η ανάσα “πέρα στον Πλάτανο”, στα 1000 μέτρα, στη λιθόστρωτη πλατεία μας, όταν αγναντεύουμε το Βίκο με τη Χαράδρα του και τις κορφές της Τύμφης∙ κάπως έτσι αναπνέουμε δίπλα στις λεφτοκαριές, τις κουμπλιές, τις αγριομηλιές, τις σουρβιές, τις κρανιές∙ στο τσάι, στη ρίγανη, στο θυμάρι, στο ακριβοθώρητο σαλέπι∙ έτσι αγαλιάζουμε όταν πίνουμε από τις πετρόκτιστες βρύσες του Καρακώστα και του Σιόποτου∙ έτσι αδημονούμε να πάμε στο πέτρινο γεφύρι στο μύλο. Έτσι συγκινούμαστε στις όμορφες περιπατητικές διαδρομές στα ξωκλήσια της Αγίας Τριάδας και της Παναγιάς του δάσους.
Κάπως έτσι, πάλι, λαχταράμε να χτυπήσουμε την καμπάνα του Αη-Γιώργη τον Δεκαπενταύγουστο, της Αγια-Τριάδας τη μέρα του Αγίου Πνεύματος∙ να στήσουμε το Λόγο μας στις Απόκριες∙ να ανοίξουμε φύλλο τραγανό για τις πίτες μας και να ανάψουμε τη γάστρα για το κρέας μας∙ να μαζευτούμε όλοι “τραπεζογυροκυκλοκωλοκαθισμένοι” (Ξινός, 1979).
Και πότε πότε, αφαιρούμαστε και συνομιλούμε με τους κτηνοτρόφους τους “φερτικούς” του 16ου αιώνα από τους Γαβρισίους, την Πέτσαλη και το Ζλάροβο και άλλοτε, γιατί όχι, με εκείνους τους πιο παλιούς, τους Πελασγούς. Οι πρώτοι μας θυμίζουν πώς συγκρότησαν τον οικισμό τους καθώς και τις κύριες δραστηριότητες των κατοίκων, την κτηνοτροφία και το εμπόριο ξυλείας, αλλά και τον αναγκαστικό εκπατρισμό τους, αφού ο οικισμός βρισκόταν σε άγονο έδαφος και η γεωργική παραγωγή ήταν ανέκαθεν πτωχή. Τους δεύτερους κάποιες φορές δεν τους καταλαβαίνουμε. Μιλούν “γλώσσα απόμακρη, ανεξερεύνητη” ακόμα...
Άλλες πάλι στιγμές, οι αφηγήσεις των μαρτύρων της νεότερης ιστορίας ηχούν στα αυτιά μας και μαζί με τα γράμματα της πινακίδας στην είσοδο του χωριού “Ελάτη, Μαρτυρικό Χωριό” σκιαγραφούν τις μεγάλες καταστροφές που αυτό υπέστη από τους Γερμανούς κατακτητές, οι οποίοι στις 15 Ιουλίου του 1943 το έκαψαν σχεδόν ολοσχερώς, ως αντίποινα για τη δράση ανταρτών στην περιοχή...
Ωστόσο, τι κι αν εγκαταλείφθηκε, τι κι αν μαρτύρησε! Η Μπούλτση, “η γη με τα πολλά έλατα- boultsi” (Ξινός), παρέμεινε να έχει χαρακτήρα αγέρωχο και σεβαστό. Τον σμίλεψε, βλέπετε, η αγνή δράση της φύσης και του ανθρώπου ανά τους αιώνες. Η τίμια αλληλοδιαπλοκή του ανθρώπινου δημιουργήματος με το φυσικό δημιούργημα της πέτρας και του ξύλου χαρακτήρισαν το χωριό ως παραδοσιακό οικισμό, αφού καταφέρνει ακόμη και σήμερα με τα νεόδμητα κτίρια να διατηρεί αναλλοίωτη την εικόνα του παρελθόντος και τον τοπικό του χαρακτήρα. Μπορούμε, επιπλέον, να θωρούμε ακόμα τη ζαγορίσια αρχιτεκτονική στις λίγες ξερολιθιές που απέμειναν -μια τέχνη που τα μυστικά της ελάχιστοι σήμερα γνωρίζουν-, στα λιθόστρωτα μονοπάτια και, ναι, σε κάποια μικρά σπίτια αλλά γνήσια ζαγορίσια αρχιτεκτονικά ποιήματα της δύσης του 19ου αιώνα…
Τα Έλατα, η Ελάτη Κεντρικού Ζαγορίου, δυο δρασκελιές από την χιλιοτραγουδισμένη Παμβώτιδα Ιωαννίνων και δυο θωριές από τη θρυλική Δρακόλιμνη Τύμφης, το Βοϊδομάτη, τον Εθνικό Δρυμό Βίκου-Αώου, τα τρίτοξα πέτρινα γεφύρια και τα άλλα Ζαγοροχώρια, είναι το χωριό μας!
Όλοι εμείς οι νεότεροι, με έντονο το αίσθημα της ευθύνης απέναντι στους προγόνους μας, στα παιδιά μας, στις παραδόσεις μας και στον πολιτισμό μας, θα αποδείξουμε συν τω χρόνω ότι μπορούμε να διατηρήσουμε αναλλοίωτα τα χρώματα αυτού του δικού μας τοπίου. Και ο νεοσύστατος Πολιτιστικός μας Σύλλογος θα είναι η παλέτα της ζύμωσης και της δράσης...
Επιμέλεια κειμένου: Ολυμπία Μπακάλη, καθ. Φιλόλογος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου